اقتصاد دانش بنیان

با تلاش‌هاي صورت گرفته در سال‌هاي اخير، هم‌اکنون، بيش از 2100 شرکت دانش‌بنيان تاييد صلاحيت شده در کشور فعاليت مي‌کنند که چرخ اقتصاد دانش‌بنيان را به حرکت در‌آورده‌اند. اما رتبه نود و چهارم کشورمان در دنيا در زمينه اقتصاد نوآوري و فاصله زياد ما با رساندن سهم 50 درصدي محصولات داخلي‌مان از توليد ناخالص ملي‌مان تا پايان سند چشم‌انداز 1404، نشان مي‌دهد از وضعيت مطلوب بسيار عقب هستيم.

حال سوال اين‌جاست که تا چه اندازه از ظرفيت وزارتخانه‌ها، نهادهاي حاکميتي و سازمان‌هاي غيردولتي با فراهم کردن زمينه فروش و صادرات دانش فني آن‌ها و اتصال اين ارگان‌ها به شرکت‌هاي دانش‌بنيان در کاهش اين فاصله و رسيدن به چشم‌انداز برنامه‌ريزي شده است؟

در کنار تمامي سازمان‌ها و ارگان‌هاي موجود در کشور که در دل هر کدام از آن‌ها بخش قابل توجهي دانش فني قابل فروش و صادرات نهفته است، شهرداري‌هاي کلانشهرهاي کشورمان، به عنوان ابرسازمان تخصصي و اجرايي، ظرفيت‌هاي بسياري براي افزايش سهم دانش‌بنيان از توليد ناخالص داخلي دارند.

12 بازار بزرگ دانش‌بنيان

مديريت شهري در کلانشهرهاي کشورمان، با منابع درآمدي مستقل از دولت براي انجام فعاليت‌هاي متعدد در 8 حوزه تخصصي و علمي، توانسته‌اند مصرف و ارائه خدمات را به توليد پيوند بزنند و بازار بزرگي را شکل دهند.

از زمان تصويب قانون شهرداري‌ها تاکنون، شهرداري‌هاي کلانشهرهاي کشور، علي‌رغم وجود دستگاه‌ها و نهادهاي متعدد در شهر، وظايف و ماموريت‌هاي گسترده‌اي را برعهده گرفته‌اند. اين گستردگي وظايف باعث شده است عملکرد شهرداري‌ها تاثير قابل توجهي در کيفيت و سبک زندگي شهروندان در ابعاد مختلف داشته باشد.

از همين رو، مي‌توان همه وظايف و ماموريت‌هاي امروز شهرداري‌ها را به 8 حوزه محيط زيست، عمران شهري، برنامه‌ريزي شهري، مالي و اقتصادي، فرهنگي اجتماعي، ايمني، حمل و نقل و معماري شهري تقسيم کرد که روزانه بيش از 250 خدمت در شهر در اين حوزه‌ها ارائه مي‌شود.

اين گستردگي و تاثيرگذاري حوزه‌هاي تخصصي باعث شده است از مجموع 909 واحد پژوهشي زير نظر وزارت علوم و تحقيقات، 499 واحد آن با حوزه‌هاي تخصصي شهرداري‌ها مرتبط باشند از همين رو فرصت بسيار ويژه‌اي در اختيار دانشگاه و شرکت‌هاي دانش‌بنيان قرار گرفته است.

اين حوزه‌هاي تخصصي در ساختار شهرداري‌ها در قالب معاونت‌ها و سازمان‌ها شکل اجرايي گرفته است. بر همين اساس، شهرداري‌هاي کلانشهرهاي کشور در حوزه‌هاي ذيل در بخش‌هاي دانش و برنامه‌ريزي، اجرا، تکنولوژي و تجهيزات فعاليت مي‌کنند:

صنعت حمل و نقل شهري (اتوبوسراني، قطار شهري، ترافيک و تجهيزات ترافيکي)

فني و عمران (آسفالت، بتن، رنگ، ميلگرد، شيوه‌هاي جديد ساخت، ماشين‌آلات مهندسي، مصالح ساختماني سبک و مقاوم و...)

معماري و شهرسازي

فضاي سبز و صنعت گل و گياه

صنعت بازيافت

صنايع رفت و روب شهري

محيط زيست (مديريت و فناوري آب، خاک و هوا، کاهش آلودگي آب، خاک و هوا و...)

فناوري اطلاعات و ارتباطات

ايمني شهري (آتش‌نشاني، پيش‌بيني سيل و زلزله و مقابله با آن، پدافند غيرعامل و...)

صنايع فرهنگي

برنامه‌ريزي شهري

صنعت گردشگري

شهرداري‌هاي کلانشهرهاي کشور در 12 موضوع فوق از 3 مزيت ويژه برخوردار هستند: برخورداري از دانش ضمني فني فراوان و قابل صادرات به بسياري از کشور‌هاي منطقه و دنيا، توانايي شرکت‌هاي دانش‌بنيان داخلي براي تامين بسياري از نياز‌هاي فناورانه فوق و ادبيات همکاري و کليد خوردن آشنايي شهرداري‌ها و شرکت‌هاي دانش‌بنيان با يکديگر که خود فرصت بي‌بديلي را فراهم کرده است.

دانش فني نهفته

با ادبيات، جريان‌سازي‌ها و تاکيداتي که در فضاي کشور در يک دهه اخير شکل گرفته است، مجموعه مديريت شهري نيز همکاري‌هاي خود را با شرکت‌هاي دانش‌بنيان آغاز کرده است.

در دومين نمايشگاه «فناوري‌هاي نوين مديريت شهري» که تابستان سال جاري در تهران برگزار شد، بيش از 400 نياز فناورانه شهرداري‌ها شناسايي و در نهايت بيش از 900 تفاهمنامه ميان شرکت‌هاي دانش‌بنيان و شهرداري‌هاي کلانشهرهاي کشور منعقد شد.

البته آغاز اين حرکت به اين اقدام محدود نمي‌شود؛ شهرداري تهران براي بهره‌گيري بيشتر از ظرفيت شرکت‌هاي دانش‌بنيان، در سال جاري اقدام به تاسيس «مرکز رشد شهري» کرده است. شهرداري مشهد نيز در همين راستا براي سال 94 اعتباري بالغ بر 9 ميليارد تومان براي انعقاد قرارداد با شرکت‌هاي دانش‌بنيان تخصيص داده است. ديگر شهرداري‌ها نيز به فراخور نيازهاي فناورانه و ظرفيت‌هاي خود در اين راستا اقداماتي را انجام داده‌اند.

علاوه بر اقداماتي که بيان شد، دانش ضمني فراواني در حوزه‌هاي ياد شده در شهرداري‌ها وجود دارد. براي مثال، شرکت قطار شهري شهرداري مشهد توانسته است به دانش فني ساخت 46 قطعه از تجهيزات قطار شهري دست پيدا کند و آن‌ها را به مرحله توليد برساند. همچنين، سازمان اتوبوسراني شهرداري مشهد توانسته است، با اعتماد به تکنسين‌ها و مهندسان خود، به دانش فني تعمير و بازسازي 100 قطعه از قطعات و تجهيزات مکانيکي و الکترونيکي اتوبوس‌هاي اسکانيا دست يابد در حالي که قبل از اين، براي تعمير هر قطعه از سوي نمايندگي اسکانيا، مدت‌ها اتوبوس نيازمند تعمير قابل استفاده نبود.

در موضوع تجهيزات ايمني و آتش‌نشاني هم سازمان آتش‌نشاني شهرداري تهران با تاسيس مديريت خودکفايي توانسته است به جاي خريد تعدادي از تجهيزات از خارج کشور، خود اين تجهيزات را توليد کند. يا سازمان آتش‌نشاني شهرداري مشهد توانسته است به کمک شرکت‌هاي دانش‌بنيان به توانايي ساخت 6 عدد از تجهيزات ايمني دست يابد.

البته هنوز تجهيزات و قطعات فراوان و البته استراتژيکي هست که با وجود توان توليد آن از سوي نخبگان و شرکت‌هاي دانش‌بنيان، هنوز از آن سوي مرزها خريداري مي‌شوند.

با توجه به اين‌که دانش‌ها و تجهيزات متعدد و فراوان مديريت شهري مورد نياز تمام شهرهاي دنياست و از طرفي تامين آن‌ها موضوعي تخصصي است و وظيفه ذاتي شهرداري‌ها نيست، در صورتي که معاونت علمي و فناوري رياست‌جمهوري و پارک‌ها و شرکت‌هاي دانش‌بنيان در اين زمينه بيشتر به شهرداري‌ها توجه کند و نقش تسريع‌کننده کارها و راهبري را بر عهده بگيرد، مي‌تواند بدون کمترين هزينه بازاري چند ميليارد دلاري در اين بخش براي کشورمان به ارمغان بياورد. 